RYCHŁAWA
Dodane przez parafia dnia October 29 2008 22:50:02
RYCHŁAWA – nazwy niemieckie: Richlaw, Richlawo, Richlawe, dawniej też Richlawa (1554, 1773), Rychlawa (1949)
W starożytności była tu osada (okres neolitu i wczesnej epoki brązu), zamieszkiwana przez ludzi kultury pucharów lejkowych. Podczas badań gruntów przed budową autostrady A 1, natrafiono w okolicy Rychławy (stanowisko nr 10) na fragment bogato zdobionej amfory kultury pucharów lejkowatych występujących w sąsiedztwie bliżej nieokreślonej konstrukcji kamiennej, niewykluczone, że o charakterze megalitycznym. Znaleziono też pojedynczy grób ciałopalny, w obstawie kamiennej kształtem upodabniającym się do formy łodzi - łączony z „łużyckim” cyklem kulturowym.
Znana nowożytna historia wsi rozpoczyna się w XVI wieku. Rychława była wtedy wsią szlachecką, w starostwie nowskim. Wg danych umieszczonych w pracy historycznej ks. Mrossa, w 1554 roku sprzedano Rychławę za 400 grzywien (5 włók). W 1557 roku jej część należała do rodu Oleskich, herbu Grzymała (8 łanów), a część do Kopickich, herbu Oszczep i 2 Groty (4 łany). W 1664 roku był tu łan zamkowy, zaś ryby z pobliskiego Jeziora Rychławskiego (0,3 ha) przeznaczone były na stół nowskich bernardynów. Pod względem kościelnym wieś ta należała wówczas do nowskiej parafii, były tu jednak silne wpływy protestanckie. W 1733 roku wieś stała się jedną z licznych majętności (m.in. było też Bąkowo) rodu Czapskich, herbu Leliwa (m.in. w 1762 roku właścicielem był Aleksander Czapski). W 1773 roku liczyła (dobra szlacheckie i wieś) 16 włók chełmińskich. Zamieszkiwało wtedy w Rychławie 9 luterańskich kolonistów - dzierżawców, gospodarujących na 16 łanach. Za dzierżawę czynsz wynosił 700 zł. Oprócz tego od każdej włóki należało odstawić do Bąkowa 1 gęś, 2 kury, 2 korce owsa. Karczmarz, który był w Rychławie otrzymywał z dworu bąkowskiego na wyszynk 8 beczek piwa i 30 ósemek wódki. W 1776 była tu kaplica protestancka.
Czapscy pozostawali właścicielami Rychławy aż do regulacji w 1822 roku. W jej ramach przeprowadzono także separację, dzieląc grunty na 500 mórg włościańskich i 452 morgi dworskie. W roku 1848 w Rychławie (jako w części parafii nowskiej) mieszkało 67 osób. W 1854 roku nastąpił kolejny lokalny podział, powodowany jednak nie prawem pruskim, lecz swoistą koniecznością dziejową. Położony został bowiem tor kolejowy – za torami (dalej od Nowego) była w dalszym ciągu wieś Rychława, a przed torami (bliżej Nowego) powstała Twarda Góra. W roku 1868 było w Rychławie 58 budynków – mieszkały w nich 324 osoby (156 katolików i 168 ewangelików). W roku 1885 budynków było 40, a mieszkało w nich 275 osób (130 katolików i 145 ewangelików), w 1904 – 317 osób, w 1928 – 389 osób. Natomiast w roku 1937 mieszkało tutaj 75 osób.
Inne początki Rychławy przedstawia kronika Wiejskiego Domu Kultury (z danych z 1966 roku) – na podstawie rozmów (przekazów ludowych) z najstarszymi mieszkańcami ustalono, jakoby nazwa miejscowości Rychława pochodziła od właściciela tego obszaru Rychławskiego. Obszar ten, od najdawniejszych czasów, miał należeć do folwarku Frąca. Właściciel Frący posiadał w swym otoczeniu włoszczan, a po porozumieniu się z Rychławskim wszyscy posiadający rolę przy folwarku Frąca zostali osiedleni na polu Rychławskiego. Zakładając tu gospodarstwo rolne dali początek wsi Rychława. Ich ziemie położone we Frący zostały wcielone do folwarku. Mała wioska Rychława miałaby (wg tej wersji) powstać dopiero po I rozbiorze Polski ok. 1775 roku (sprzeczne jest to więc z danymi historycznymi, informującymi o istnieniu miejscowości o takiej nazwie już ponad 200 lat wcześniej). W czasach porozbiorowych zostali nasłani i osiedleni koloniści niemieccy – stąd ludność w okresie międzywojennym składała się z Polaków i Niemców.
Jeszcze inne źródła wskazują, że nazwa Rychława pochodzi od przepływającej przez wieś małej rzeczki.
Szkoła w Rychławie istniała już w 1745 roku (ewangelicka) – inne źródła podają rok 1766. W 1887 roku uczyło się w niej 92 dzieci, a w 1904 roku – 184 dzieci. Obecna szkoła została zbudowana w 1904 roku. Był to wówczas gmach 3-klasowy. W okresie międzywojennym Nowe było siedzibą gminy wiejskiej i znajdowała się wtedy w gminie tylko jedna 7-klasowa szkoła powszechna w Nowem. W 1928 roku, w rychławskiej szkole, w trzech oddziałach klasowych uczyło 3 nauczycieli – podopiecznymi było 143 dzieci. W czasie II wojny światowej zaginął nauczyciel tejże szkoły – Paweł Sandach. W latach po II wojnie światowej przeprowadzono kapitalny remont w szkole w Rychławie (dzięki funduszom z Gromadzkiej Rady Narodowej z Nowego). Inne dane o szkole znajdować się będą w linku o SZKOŁACH.
Mimo istnienia kaplicy w Kamionce, mieszkańcy Rychławy pragnęli utworzyć stację duszpasterską także u siebie. Tym, który najbardziej zajął się tą sprawą był kierownik szkoły Brunon Biały. Kuria biskupia była zainteresowana tą sprawą, czego dowodem są poniższe pisma, skierowane do ks. proboszcza Pruszaka z Nowego i p. Brunona Białego, z dnia 30 marca1939 roku. Pisma te podpisał biskup Konstanty Dominik.
„Do Ks. prob. Wacława Pruszaka
Do Kurii Biskupiej wpłynął wniosek z Rychławy o utworzenie tam samodzielnej placówki duszpasterskiej. Wiem, że obecnie odprawia się już z Nowego nabożeństwa w Kamionce. Jesteśmy jednak zdania, że w Kamionce nie można urządzić samodzielnej stacji duszpasterskiej z tej przyczyny, gdyż w takim razie parafia lalkowska straciłaby zbyt wielką część swych parafian. Jeżeli się natomiast urządzi stację duszpasterską w Rychławie, będzie można tylko parafię nowską odciążyć tak, że przy parafii nowskiej pozostałoby zawsze przeszło 5 tysięcy dusz. Do nowej kuracji przydzielonoby: Rychławę, Twardą Górę, Kamionkę, Rudawki, Zabudownię, Średnik, Głodowo, Zawadę, Osiny i Milewo: razem 3480 dusz. Dla informacji podajemy Ks. Proboszczowi odpowiedź naszą wysłaną petentom z Rychławy. Ks. Proboszcz zechce się w tej sprawie wypowiedzieć do 1 maja 1939 roku”.
„Do p. Brunona Białego
Wniosek Panów o urządzenie w Rychławie osobnej stacji duszpasterskiej bardzo nas zainteresował. Nim w tej sprawie poweźmiemy definitywną decyzję, zechcą nam Panowie do 1 maja 1939 roku podać:
1. ile morgów obejmować będzie gospodarstwo, które Panowie gotowi są nabyć dla dotacji tamtejszego duszpasterza: kiedy przypuszczalnie nastąpi zakupienie tegoż gospodarstwa – jakie zabudowania na nim się znajdują?
2. ile mórg przydzieli się na cmentarz dla nowej stacji duszpasterskiej oraz czy ta ziemia nadaje się na założenie cmentarza w odnośnych przepisów policyjnych, czy ona leży w pobliżu planu, przewidzianego na wybudowanie kościoła, czy w ogóle jest plac przewidziany na wybudowanie kościoła?
3. czy gospodarstwo przewidziane na stację duszpasterską leży w pobliżu sali, przewidzianej tymczasem na kaplicę, względnie w pobliżu miejsca, gdzie potem ma stanąć kościół?
Zaznaczamy wyraźnie, że Kuria Biskupia zastrzega sobie prawo do wydania ostatecznej decyzji w tym przedmiocie, czy gospodarstwo, które ma być na dotacji duszpasterza na ten cel wystarczy. Tak samo będziecie musieli wszystkie przygotowania do urządzenia kaplicy itd. uczynić w zupełnym porozumieniu z właściwym proboszczem ks. Pruszakiem, aż do czasu, kiedy Kuria Biskupia przydzieli dla powstać mającej nowej placówki duszpasterskiej osobnego księdza. Treść tego dekretu naszego podajemy ks. proboszczowi Pruszakowi w Nowem do wiadomości”.
Niestety, II wojna światowa przeszkodziła zrealizowaniu tego zamiaru.
W Rychławie znajduje się przydrożna kaplica ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa (napis na niej: „Jezu chcemy choć przebojem wiecznie trwać przy Sercu Twoim”). Została zbudowana w 1945 roku (poświęcona 15 listopada 1945).
W ramach ogólno – krajowej kolektywizacji i w Rychławie, latach 1952 – 1956, istniała spółdzielnia produkcyjna „Jedność”.
Wiele interesujących wiadomości o wielkiej aktywności lokalnej społeczności można przeczytać w innych linkach zawartych na tej stronie parafialnej: OSP (Ochotnicza Straż Pożarna), WDK – RYCHŁAWIAKI (działalność Wiejskiego Domu Kultury i zespołu folklorystycznego „Rychławiaki”), BIBLIOTEKA, KGW – ONG (działalność miejscowej biblioteki oraz Koła Gospodyń Wiejskich i Ośrodka Nowoczesnej Gospodyni), PRZEDSZKOLE (o miejscowym przedszkolu)
Sołectwo Rychława obejmuje powierzchnię 1520,48 ha. W skład sołectwa wchodzą wsie: Rychława, Twarda Góra, Milewo, Przyny. W roku 2008 mieszkało na terenie sołectwa 888 osób.
W latach powojennych sołtysami wsi byli:
- Kłohs Kazimierz
- Partyka Gracjan
- Kaszubowska Wanda
- Szczechula Edward
- Partyka Mieczysław (obecnie)
Liczba rodzin w miejscowości (uaktualniana w danych parafialnych podczas corocznych wizyt kolędowych): 2003 rok (71), 2004 (70), 2005 (87), 2006 (87), 2007 (87), 2008 (93), 2009 (90)
Liczba osób w miejscowości: 2003 rok (292), 2004 (293), 2005 (283), 2006 (289), 2007 (287), 2008 (278), 2009 (277)
zdjęcie Rychławy z satelity
